του π. Πασχάλη Μέλλιου : Ύδωρ και Πνεύμα
Last Updated on: 11th Σεπτέμβριος 2019, 09:31 μμ
Αγαπητοί Αναγνώστες του Εκκλησιαστικού Ορθόδοξου Ιστότοπου theodromion.gr . Η ζωντανή Πίστη οδηγεί σε επίγνωση, ενώ δίχως επίγνωση γεννιέται η δεισιδαιμονία. Ο Θεός είναι αληθινός μόνο όταν μπορούμε να έχουμε έμπρακτη και ζωντανή κοινωνία μαζί Του, ειδάλλως είναι ψέμα, και σε αυτό συνίσταται η Θέωση, το να ζήσουμε τον Θεό. Γι’αυτό έχουμε την ευθύνη να εξηγήσουμε επακριβώς και έμπρακτα τι εννοούμε όταν λέμε Θέωση, και όχι απλά να κρυβόμαστε πίσω από εντυπωσιακές λέξεις. Ίσως κάθε ένας θα μπορούσε να χρησιμοποιεί αυτήν την λέξη, να την τεκμηριώνει με κάποιο δόγμα και να προβάλλει κάποιες πνευματικές εμπειρίες για να την επιβεβαιώσει. Στην πράξη φυσικά βγαίνει ότι ο καθένας μιλάει για αυτό που έχει και γνωρίζει.
Η Εκκλησία μιλάει για την Ανάσταση γιατί την γνωρίζει, και η κατάσταση της Θεώσεως καταλήγει να είναι εμπειρία αναστάσιμης ζωής. Η εμπειρία της αναστάσιμης ζωής δεν είναι ένα πνευματικό η υπερβατικό γεγονός αλλά υπαρξιακό, γιατί προϋποθέτει ενεργή και έμπρακτη συμμετοχή της μεταλήψεως του Σώματος και του Αίματος Του Χριστού. Κάποιος που δεν έχει εμπειρία της Θείας Μεταλήψεως, δεν έχει και γνώση επί αυτής και δεν μπορεί να μιλήσει η να εκφέρει γνώμη για αυτήν. Η Εκκλησία δίνει αυτό που έχει, και αυτό που έχει το γνωρίζει τι είναι και περί αυτού ομιλεί. Όποιος θέλει μπορεί να προσέλθει και να δοκιμάσει στην πράξη. Δεν είναι απλά μόνο θέμα Πίστης γιατί ο καθένας μπορεί να πει ότι σε κάτι πιστεύει, αλλά είναι και θέμα άσκησης, εμπειρίας και βιώματος.
Τι λοιπόν είναι η αναστάσιμη εμπειρία;
Σαφώς καταλαβαίνουμε ότι η ανάσταση για να συντελεστεί προϋποθέτει όλη την ανθρώπινη υπόσταση. Ο άνθρωπος πλάστηκε για να θεώνεται έχοντας και σώμα, και όχι μόνο ως πνεύμα ή ψυχή. Δίχως σώμα δεν υφίσταται Θέωση για τον άνθρωπο, γιατί δίχως αυτό παύει να είναι άνθρωπος. Η αναστάσιμη εμπειρία της Εκκλησίας δεν μπορεί να μετατραπεί σε Θρησκεία,γιατί η Θρησκεία έχει σαν βάση της έναν άλλον κόσμο ή παράδεισο των ψυχών η οτιδήποτε άλλο το οποίο δεν τεκμηριώνεται εμπειρικά. Και έτσι στηρίζεται στην Πίστη προς κάτι άγνωστο και αναπόδεικτο, και αυτό οδηγεί τον άνθρωπο να νοσεί πνευματικά. Αφήνει δηλαδή στην οντότητα του ένα τεράστιο μεταφυσικό κενό, το οποίο κενό η Θρησκεία προσπαθεί να το καλύψει με κάποια κενή Πίστη ή κάποιο πνευματικό τρόπο ζωής. Αλλά το κενό που αφήνει ένας Θεός ο οποίος δεν μπορεί να γνωσθεί, δηλαδή να έχει μαζί μας ζωντανή έως και σωματική κοινωνία, αυτό το κενό δεν αναπληρώνεται.
Αλλά και πνευματικά συστήματα που στηρίζονται σε εμπειρικές καταστάσεις νοερά δείχνουν να προσεγγίζουν το αιώνιο, όμως δίχως την εμπειρία της γέννησης του καινού ανθρώπου βλέπουμε ότι δεν οδηγούν σε εμπειρία αναστάσεως. Η αναστάσιμη εμπειρία έρχεται από την γέννηση και ανάπτυξη του «καινού ανθρώπου»,γεγονός το οποίο μπολιάζεται μέσα μας δια της Θείας Μεταλήψεως, και αναπτύσσεται δια του αγιασμού και της προσευχής. Αυτό είναι η εμπειρία για την οποία ομιλούν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας.
Τα λέμε αυτά για να κατανοήσουμε την ιδιαιτερότητα της Ορθόδοξης παράδοσης, την οποία ιδιαιτερότητα κάποιος που είναι Ορθόδοξος οφείλει να την γνωρίζει, ειδάλλως μπορεί να ονομάζει τον εαυτό του Ορθόδοξο αλλά δεν είναι καθόλου τέτοιος. Δεν τα λέμε αυτά για να συγκρίνουμε την μια πνευματική παράδοση με την άλλη, αυτό είναι τελείως άτοπο και λανθασμένο. Όπως και το να πούμε ότι όλες οι πνευματικές παραδόσεις είναι διαφορετικοί δρόμοι προς τον έναν Θεό, αυτό είναι μέγιστη κουταμάρα, γιατί αυτό που ονομάζει Θεό κάθε παράδοση είναι κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που ονομάζουν Θεό οι άλλες, και σε αυτήν την διαφορετικότητα βρίσκεται η ομορφιά του κόσμου και της συνύπαρξης. Και έτσι βλέπουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει σύζευξη των τρόπων που λειτουργούν οι πνευματικές παραδόσεις ως προς την εμπειρία που προσφέρουν για αυτό που ονομάζουν Θεό. Τουτέστιν αυτό το κίνημα που στην εποχή μας προωθεί την παν-θρησκευτικότητα δεν μπορεί να ενώσει λειτουργικά τις πνευματικές παραδόσεις του κόσμου. Μπορούμε όμως, και είναι απαραίτητο να γίνει,να έχουμε αρμονική και ειρηνική κοινωνική συμβίωση μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών θρησκειών και παραδόσεων. Αυτή είναι η πρόκληση για την ανθρωπότητα και το ιδανικό για το οποίο εργάζεται και η Εκκλησία.
Η Εκκλησία στα πρώτα της χρόνια αντιτέθηκε με σθένος και γενναιότητα απέναντι στις βάρβαρες Θρησκείες της αρχαιότητας που επιδίδονταν σε ανθρωποθυσίες, χυδαιότητες,και νοσηρό μυστικισμό που διέστρεφε την ψυχική κατάσταση των ανθρώπων. Κι θριάμβευσε. Αυτές ήταν η αποστολή της Εκκλησίας εκείνη την εποχή. Δυστυχώς πολλοί ασυνείδητοι και ακαλλιέργητοι Χριστιανοί νομίζουν ότι αυτό ισχύει και για την εποχή που ζούμε, αλλά στην δική μας εποχή της παγκοσμιοποίησης το έργο της Εκκλησίας είναι να εργαστεί για την ειρηνική συνύπαρξη των λαών και την ευημερία της ανθρωπότητας. «Έχω κ’άλλα πρόβατα α ουκ έστι εκ της αυλής ταύτης, κακείνα με δει αγαγείν, και γεννήσεται μια ποίμνη, είς ποιμήν», λέει ο κύριος ημών Ιησούς Χριστός.
Η αγάπη του Χριστού για τον κόσμο ως εμπειρία της Ορθόδοξης παράδοσης δεν απομακρύνει τον Χριστιανό από τους υπόλοιπους που έχουν άλλη παράδοση, αλλά τον ενώνει μαζί τους. Οι διάλογοι των Ορθοδόξων με τις άλλες πνευματικές παραδόσεις και Θρησκείες είναι η έκφραση αυτής της αγάπης, και το ότι και οι υπόλοιπες παραδόσεις και Θρησκείες δέχονται να το κάνουν σημαίνει ότι όλοι μας ζητούμε κάτι κοινό, αλλά και το ότι όλοι όσοι συμμετέχουν σε αυτό αντιλαμβάνωνται ότι αυτή η διαδικασία αναζήτησης κάτι κοινού σε κοινωνικό επίπεδο είναι καλή.
Είναι δηλαδή τελείως άτοπο να συζητούμε για το ποιά παράδοση έχει την αλήθεια σε σχέση με τις άλλες γιατί υπο αυτήν την οπτική ο καθένας θα ισχυρίζεται ότι αυτός έχει την αλήθεια και έτσι θα χαθεί το νόημα του διαλόγου, που είναι να μάθουμε να συνυπάρχουμε αποδεχόμενοι την διαφορετικότητα του άλλου.
Συνύπαρξη μπορεί να υπάρχει όταν αποδεχόμαστε αυτό που είναι διαφορετικό από εμάς. Η έννοια της συνύπαρξης είναι συνδεδεμένη με την έννοια διαφορετικότητα, δεν μπορούν να υπάρξουν η μια χωρίς την άλλη, συνύπαρξη δίχως διαφορετικότητα δεν υφίσταται. Οι Θρησκείες μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά όταν ο καθένας σέβεται και την παράδοση των άλλων. Εάν κάποιος δεν γνωρίζει την αυθεντικότητα και μοναδικότητα της δικής του παράδοσης δεν μπορεί να σεβαστεί και τις άλλες παραδόσεις, αυτό είναι γεγονός διαπιστωμένο το οποίο μόνο φανατικοί δεν το δέχονται. Μια υγιής πνευματική παράδοση είναι αυτή για την οποία έχει διαπιστωθεί στην πράξη, αλλά και από την ιστορία, ότι είναι ωφέλιμη για τον κόσμο. Από τους καρπούς θα κρίνουμε τι είναι και τα δέντρα.
Δηλαδή από μεριάς των Ορθοδόξων βλέπω ότι τον Οικουμενισμό και την παν-θρησκευτικότητα τα φοβούνται αυτοί οι Ορθόδοξοι οι οποίοι δεν έχουν εμπειρική και βιωματική σχέση με την Ορθόδοξη παράδοση, δηλαδή απλά θεωρούν τους εαυτούς τους Ορθόδοξους.
Είναι ποτέ δυνατόν ο Χριστιανός που γνωρίζει βιωματικά την εμπειρία που καθιστά την Ορθοδοξία μοναδική να φοβάται μήπως η παράδοσή του αλλοιωθεί από εξωτερικούς παράγοντες;
Ο μόνος τρόπος για να αλλοιωθεί είναι οι Ορθόδοξοι να μην γνωρίζουν την μοναδική εμπειρία της Ορθοδοξίας. Και η μοναδικότητα της Ορθοδοξίας είναι ότι αυτή είναι η μόνη παράδοση στον κόσμο που προσφέρει σωματική εμπειρία του Θεού δια του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Αυτή η μυστηριακή εμπειρία δεν συναντάται σε καμιά άλλη παράδοση, ούτε στις υπόλοιπες Χριστιανικές ομολογίες. Αυτή είναι και η ευθύνη που φέρουν οι Ορθόδοξοι.
Βέβαια στην εποχή μας είναι πολύ σπάνιο να βρεις Χριστιανό που να έχει ζωντανή και προσωπική κοινωνία με τον Χριστό, ή να ομολογεί ότι γνωρίζει τον Χριστό. Οι περισσότεροι κρύβουν την αναπάρκεια τους πίσω από την ταπεινολογία. Αν ζεις στο ίδιο σπίτι με τον αδελφό σου και κάποιος σε ρωτήσει για αυτόν δεν είναι καθόλου ταπεινοφροσύνη να πεις ότι δεν γνωρίζεις τον αδελφό σου, είναι αδιαφορία προς αυτόν με τον οποίον ζεις.
Αυτός που γνωρίζει τον Χριστό ομιλεί για αυτόν με την ίδια απλότητα που ομιλεί για κάποιον με τον οποίον ζει στο ίδιο σπίτι. Το πρόβλημα δημιουργείται από το ότι οι σύγχρονοι Χριστιανοί δεν μπορούν να αποδεχτούν ότι ο Χριστός συμπορεύεται μαζί τους μέσα στην καθημερινότητα, στην μικρότητα, στα λάθη, στα πάθη και στις πτώσεις τους.
Πολλοί, και ανάμεσα τους και άνθρωποι που εκπροσωπούν την Εκκλησία, δημιουργούν έναν φανταστικό και υπερβατικό Χριστό ο οποίος δεν χωράει στην καθημερινότητα, στα λάθη, και στις πτώσεις του ανθρώπου. Και έτσι καταργούν την δυνατότητα να έχουν ζώσα κοινωνία μαζί Του.
Αυτό όμως δεν είναι ο Χριστός. Αυτός συμπορεύεται με μας παρόλα τα λάθη, και την αθλιότητα μας. Δεν λέμε, Θεός φυλάξει, ότι ο Χριστός αγαπάει και δέχεται την αμαρτία,… δέχεται όμως την μικρότητα και αμαρτωλότητα μας όταν εμείς θέλουμε να είμαστε μαζί Του. Όταν ζούμε την καθημερινότητα μας κρατώντας Τον από το χέρι όπως τα παιδιά καρτούν τα χέρια των γονέων,… και τα παιδιά κάνουν ζημιές και λάθη αναπόφευκτα. Όταν όμως γυρνούν σε αυτόν τον οποίον κρατούν από το χέρι και λένε μετανιωμένα, – Κοίταξε τι χάλια έκανα πάλι!… αυτός χαμογελά με αγάπη και λέει, -Δεν πειράζει, πάμε παρακάτω ,μην μένεις στα λάθη σου!… Καταλαβαίνει ο Χριστός την αδυναμία μας, γνωρίζει το ανθρώπινο γιατί το φόρεσε, γνωρίζει και την αμαρτωλότητα μας γιατί την φορτώθηκε στον σταυρό Του,… και γι’αυτό μας λέει παιδιά Του.
Στην Εκκλησία,λοιπόν, συντελείται η καταστροφή και ο θάνατος του μηχανισμού της φθωράς και αμαρτίας που ονομάζεται παλαιός άνθρωπος, και η γέννηση του προσώπου μας με άφθαρτη πλέον υπόσταση, τουτέστιν του καινού ανθρώπου. Στην Εκκλησία συντελείται μετοχή του ανθρώπου στην ενέργεια, δηλαδή στην δόξα του Θεού, ως προσωπική σχέση μεταξύ του ανθρώπου και του Χριστού. Αυτό λίγο ή πολύ είναι κάτι που είναι κοινώς γνωστό.
Ως προς την εμπειρία αυτή υπάρχουν δυο τύποι ανθρώπων. Αυτοί για τους οποίους «έρχεται η ώρα», οι οποίοι θα σωθούν δια της πίστεως, όχι όμως της βιωματικής πίστεως που φέρνει η εμπειρία, αλλά της επιφανειακής, και θα ζήσουν την αναστάσιμη εμπειρία εν καιρώ, δηλαδή μετά από αυτήν την ζωή. Τέτοιοι όμως στερούνται την μυστηριακή εμπειρία σε τούτη την ζωή, και αυτό αποτελεί μια φοβερά έλλειψη στην πνευματική τους ζωή. Σε τέτοιους δεν γίνεται καμία θεραπεία στην υπόσταση τους, και δεν συντελείται η γέννησης του καινού ανθρώπου, η ζωή τους γίνεται καλύτερη μόνο ως προς την ηθική.
Και αυτοί για τους οποίους «ΝΥΝ ΕΣΤΙΝ», δηλαδή που από τώρα θα προ- γευτούν την ανάσταση, θα γνωρίσουν το αιώνιο και θα έχουν την εμπειρία της Θεώσεως. Αυτοί οι οποίοι θα ζήσουν μυστηριακά, θα γίνουν μύστες της Αγίας Τριάδος και θα χτίσουν κατά το μέτρο του ο καθένας τον αναστάσιμο καινό άνθρωπο εδώ σε αυτήν την ζωή. Περί του αναστάσιμου καινού ανθρώπου ομιλεί και ο Απόστολος Παύλος όταν λέει «ζω δε ουκέτι εγώ,ζει δε Χριστός εν εμοί», ή «να μορφωθεί μέσα μας ο Χριστός πλήρης ηλικίας», ή το «να ενδυθούμε τον καινό άνθρωπο».
Εφόσον ομιλούμε για «καινό άνθρωπο» ομιλούμε για νέα ανθρώπινη υπόσταση,άφθαρτη και αναστάσιμη.Πρόγευση αυτού του γεγονότος έχουμε όταν κοινωνούμε με προετοιμασία το αναστημένο Σώμα και Αίμα του Χριστού, και έπειτα το ενεργούμε για αγιασμό, τουτέστιν μορφώνουμε με ασκητική διεργασία τον καινό άνθρωπο μέσα μας. Αυτό σαφώς επιτελείται όταν καλλιεργούμε τις αρετές που διδάσκει η Εκκλησία.
Εφόσον λοιπόν είπαμε ότι η ανθρώπινη οντότητα περιέχει και σώμα και ψυχή πρέπει τώρα να δούμε αν ο καινός άνθρωπος πέρα από τον φωτισμό και την Θέωση της ψυχής του έχει και σωματική υπόσταση.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι ο καινός άνθρωπος έχει μερικώς σωματική υπόσταση, παίρνει μια τέτοια υπόσταση μέσα από το Σώμα,το Αίμα, και την Ανάσταση του κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Άρα δεν είναι σωματική όπως το φυσικό μας σώμα άλλα άφθαρτη. Δεν υπάρχει λόγος να αναφερθούμε άλλο σε αυτό τώρα πάρα μόνο λέγοντας ότι αυτή η μερική σωματική υπόσταση του καινού ανθρώπου χρησιμεύει στα προχωρημένα στάδια της προσευχής, δηλαδή όταν ενεργείται η προσευχή για τον κόσμο.
Συνεπώς εν ζωή σε αυτόν τον κόσμο η αναστάσιμη εμπειρία δεν μπορεί να βιωθεί στην πληρώτητά της εφόσον ακόμα επάνω μας στέκει η σάρκα,όσο νεκρωμένη και αν είναι από τα πάθη. Η ανάσταση σαν γεγονός συντελείται μόνο μετά τον θάνατο του φυσικού μας σώματος, γι’αυτό η ασκητική της Εκκλησίας ασχολείται με τον αγιασμό της ψυχής, εφόσον η ανάσταση του σώματος δεν είναι στο δικό μας χέρι αλλά στα χέρια του Χριστού.
Οπωσδήποτε όταν ο άνθρωπος αρχίσει να «χτίζει» τούτον τον καινό άνθρωπο, στην αρχή κινείται κάπως στα τυφλά, δια πίστεως. Εμπιστεύεται τον Θεό και ο Θεός δεν τον απογοητεύει. Η Πίστη δίχως επίγνωση και εμπειρία είναι αρχικό στάδιο της πνευματικής ζωής, όμως έπειτα από λίγο καταργείται. Όπως η κυοφορούσα γυναίκα που όσο κυοφορεί δεν βλέπει το παιδί της, αλλά γνωρίζει ότι το έχει από την αλλοίωση που έχει το σώμα της και από τις κινήσεις που νιώθει μέσα της,έτσι και ο χριστιανός που αρχίζει να σαρκώνει τον αναστάσιμο άνθρωπο, στην αρχή δεν τον βλέπει αλλά τον αντιλαμβάνεται από την αλλοίωση που έχει η ύπαρξη του,και από τα σκιρτήματα της χάρης μέσα του.
Και όπως κάποια μέρα το παιδί έρχεται στον κόσμο, έτσι κάποια μέρα αποκτούμε βιωματική και έμπρακτη αντίληψη τούτης της νέας υπόστασης και μορφής που κυοφορούσε τρόπον τινά το είναι μας. Τότε η Πίστη γίνεται εμπειρία. Και όπως το βρέφος έτσι και αυτός ο «καινός άνθρωπος» στην αρχή μοιάζει να είναι σε βρεφική ηλικία.
Τα μάτια του δεν εστιάζουν καλά, δεν γνωρίζει τον τρόπο για να κινηθεί, και χρειάζεται θρέψη, φροντίδα και εκγύμναση για να φτάσει να «μορφωθεί Χριστός πλήρης ηλικίας». Αυτή είναι η οικονομία του Θεού που γνωρίζει την παροδικότητα και την αδυναμία μας, και έτσι μας δίνει την δυνατότητα να έλθουμε σταδικά σε κοινωνία με το αιώνιο.
Το χτίσιμο του καινού ανθρώπου είναι η άνωθεν γέννηση εκ ύδατος και πνεύματος για την οποία μιλά ο Ιησούς στον Νικόδημο. Λέει εκ ύδατος για να δείξει τα χαρακτηριστικά που έχει η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, η οποία ενέργεια γεννά τον καινό άνθρωπο μέσα μας.
Όπως το ύδωρ που έχει τις εξής ιδιότητες:
- Μας καθαρίζει, αυτό είναι η κάθαρση από τα πάθη και τον εγωισμό, αυτή είναι η περίοδος όπου είναι απαραίτητη η Πίστη.
- Δίνει ζωή, είναι ζωοποιό, αυτό είναι το “ύδωρ της ζωής” που δίνει ο Χριστός, το οποίο όποιος πιεί δεν θα διψάσει ποτέ, από εδώ η Πίστη μετατρέπεται σε εμπειρία. Για αυτούς που θα λάβουν το Άγιο Πνεύμα ο Χριστός λέει ”ποταμοί ύδατος ζώντος θα ρεύσουν από τις κοιλιές τους”.
- Η ροή, αυτή είναι η ζωοποιός δύναμη του Αγίου Πνεύματος που διέπει όλο το σύμπαν και υφίσταται στον άνθρωπο ως ζωτική δύναμη. Δίχως την μετάληψη του Σώματος και του Αίματος του Χριστού τούτη η ζωτική δύναμη στον άνθρωπο δεν είναι Θεωμένη. Εδώ στο τρίτο στάδιο η εμπειρία γίνεται Θέωση.
Δεν Θεώνωνται όλοι όσοι κοινωνούν των Αχράντων Μυστηρίων, και αυτό συμβαίνει γιατί ενώ λαμβάνουν το ‘’υλικό’’, δεν το ενεργούν για Θέωση, δεν χτίζουν συνειδητά τον καινό άνθρωπο με αυτό,δεν το εργάζονται για αιώνια ζωή, δεν έχουνε ζωντανή κοινωνία με το Άγιο Πνεύμα, κοινώς αγνοούν και δεν καλλιεργούν την ασκητική της Εκκλησίας.
Οι περισσότεροι δεν το κάνουν γιατί βολεύονται να πιστεύουν ότι η ασκητική είναι μόνο για Μοναχούς και αυτό είναι φριχτή παραπλάνηση. Ενώ θεωρούν πως πιστεύουν σ’αυτό που κάνουν, δεν κάνουν την Πίστη τους βίωμα, μένουν στο ‘’έρχεται ώρα’’ και δεν ζουν το’’νυν εστί’’.
Περιμένουν να σωθούν στο μέλλον όμως δεν αντιλαμβάνωνται ότι το νόημα του Ιερού Ευαγγελίου είναι ότι η σωτηρία της ψυχής δεν είναι κάτι που επιτυγχάνεται στο μέλλον, αλλά κάτι το οποίο ξεκινά από την τωρινή στιγμή και επιτελείται κάθε στιγμή της ζωής μας.
Γι’αυτό ο Ιησούς μιλούσε με παραβολές και για μελλοντική σωτηρία στα πλήθη, αλλά στους Μαθητές Του αποκάλυπτε το ‘’νυν εστί’’, την Βασιλεία του Θεού εδώ και τώρα. Αυτό μπορεί να συμβεί στον Χριστιανό όταν λείπει η άσκηση στην νοερά προσευχή και αυτός παραμένει στα τυπικά.
Υπάρχει όμως και η άκρως επικίνδυνη περίπτωση η άσκηση αυτή να γίνεται δίχως ταπείνωση, δίχως την νοερά κατάβαση εις την κόλαση και την καθοδήγηση έμπειρου πνευματικού. Τότε η ψυχή βυθίζεται σε τόσο νοσηρές καταστάσεις πλάνης που από κάποια στιγμή και έπειτα είναι σχεδόν αδύνατο να επανέλθει.
Τα συμπτώματα αυτής της φοβεράς κατάστασης είναι να θεωρεί αυτός ο άνθρωπος ότι συνομιλεί με Αγίους και Αγγέλους, με την Παναγία, ή τον Χριστό τον ίδιο. Εύκολο είναι να διακρίνουμε τέτοιον άνθρωπο γιατί ομιλεί ασύστολα για τις δήθεν θεοπτίες του, και όταν τον ελέγξουμε περί αυτών γίνεται απότομος και δεν δέχεται κουβέντα.
Ο άνθρωπος που έχει αληθινή εμπειρία Θέωσης την φυλάει σαν καλά κρυμμένο θησαυρό
σσ. Ο Εκκλησιαστικός Ορθόδοξος Ιστότοπος Θεοδρόμιον ευχαριστεί τον π. Πασχάλη Μέλλιο για το ωραίο ωφέλιμο άρθρο που μας παραχώρησε να το αναρτήσουμε στο <<Θεοδρόμιον>>.
